‘Le jumart’: mythe of mysterie in de dierlijke reproductie?

Samenvatting

Ooit was er een tijd waarin de wetenschap zich nog moest ‘ontpoppen’. Een tijdperk waarin de mens bestaande kennis extrapoleerde tot een niveau dat vaak de werkelijkheid oversteeg. Geloof het of niet, maar deze periode ligt niet zo ver achter ons. Voordat dieren in lactatie kunnen komen, moeten ze zich voortplanten. En de voortplanting van dieren heeft de fantasie van de mens altijd al geprikkeld. Uit deze fantasie ontstond een zeer interessante mythe – of is het een mysterie?: het bestaan van een kruising tussen een paard en een rund, ‘le jumart’. Naast de alom bekende kruising tussen een paard en een ezel beschreef de Franse ‘capitaine des haras’, François Alexandre de Garsault (1692-1778), in zijn wijdverspreide en bekende ‘Nouveau Parfait Maréchal’, dat voor het eerst werd gepubliceerd in 1741, de kruising tussen een paard en een rund. Uit verder onderzoek blijkt dat hij niet de enige was die geloofde in het bestaan van een dergelijke hybride soort. Andere gerespecteerde ‘moderne’ wetenschappers hebben zelfs volledige hoofdstukken in hun handboeken aan deze diersoort gewijd, zoals de Franse naturalist en arts, Jean-Pierre Buchoz (1731-1807), in zijn ‘Traité Economique et Physique de Gros Menu Bétail’ (1778). Ook de opiniemakers Charles Bonnet (1720-93) en Lazzarro Spallanzani (1729-99) waren ervan overtuigd dat deze dieren de weiden begraasden in het Frankrijk van de 18e eeuw. Zelfs de oprichter van de eerste ‘Ecole Vétérinaire’ ter wereld, Claude Bourgelat (1712-1779), getuigde in een brief aan Bonnet dat hij een nakomeling van een hengst en een koe met zijn eigen ogen had mogen aanschouwen. Gelukkig kon het debat ook rekenen op belangrijke tegenstanders, met Albrecht von Haller als een van de belangrijkste voortrekkers. Von Haller publiceerde in de ‘Supplément à l’Encyclopédie ou Dictionnaire Raisonné des Sciences, des Arts et Métiers’ (1777) een bijdrage waarin hij het bestaan van de jumart als een fabel afdeed. Pas een eeuw later publiceerde André Suchetet (1849-1910) een ‘Extrait des Mémoires de la Société Zoologique de France’ met als titel ‘La Fable des Jumarts’ (1889). Deze 19de-eeuwse politicus, die als lid van meerdere wetenschappelijke verenigingen een grote interesse toonde in hybridisatie, aanvaardde de uitdaging om de wetenschappelijke wereld naar een algemene conclusie over dit enigma te leiden. In deze paper worden in chronologische volgorde de opkomst en val beschreven van een van de meest fascinerende ‘fabula’ in de voortplantingsgeneeskunde en een antwoord geformuleerd waarom de opkomende moderne wetenschap er tweehonderd jaar heeft over gedaan om te bepalen of dit een mythe dan wel een mysterie was.